SOS - schrijven op school

Schrijven is ontzettend belangrijk. Het laat leerlingen toe te communiceren, te leren en deel te nemen aan de maatschappij. Toch blijkt, bv. uit de Peiling Nederlands 2018, hoe een goede schrijfvaardigheid van lagereschoolkinderen niet als een evidentie beschouwd kan worden. Schrijven is een complexe vaardigheid en de instructiekwaliteit van leraren is dan ook bijzonder belangrijk. Een effectieve didactische aanpak van leraren, gestoeld op recent wetenschappelijk onderzoek, is van cruciaal belang.

Meta-onderzoek toont aan hoe schrijfonderwijs vormgegeven moet worden: vooral expliciete instructie over tekststructuur en schrijfstrategieën, doelen met betrekking tot het schrijfproduct, feedback van een volwassene en samen schrijven zijn cruciaal voor effectief schrijfonderwijs (Graham et al, 2012). Modeleren van de schrijfaanpak door leraren en het gradueel afbouwen van die instructie is daarbij een krachtig instructieprincipe.  

Hoewel veel onderzoek is gedaan naar effectieve schrijfdidactieken, blijkt er toch een kloof te bestaan tussen de wetenschap en de praktijk (Koster & Bouwer 2016; Koster, Bouwer & Van den Bergh 2017).  Krachtige evidence-based interventies worden helaas niet of te weinig ingezet tijdens de schrijflessen (Harris et al. 2013).

Uit het lopende PWO-onderzoek, SOS Schrijven op school, blijkt dat één van de meest effectieve evidence-based interventies, nl. het inzetten op strategie-instructie via modeling, door leerkrachten niet of onvoldoende worden ingezet. Het project legde een onwetendheid en handelingsverlegenheid bij de leerkrachten op dat vlak bloot. Hoewel leerkrachten uitdrukkelijk aangespoord werden om o.m. krachtig in te zetten op expliciete strategie-instructie via modeling, maakte de praktijk duidelijk dat ze enerzijds niet goed weten welke vormen deze strategie-instructie kan aannemen en welke de kwaliteitscritria ervan zijn en anderzijds dat ze (te) weinig vertrouwen hebben in hun didactisch handelen om hierop in te zetten.

Met een onderwijskundig ontwerponderzoek wil dit project hierop inspelen door inzicht te bieden in de mogelijke vormen van strategie-instructie via modeling, de kwaliteitskenmerken ervan te bepalen en leerkrachten te coachen om hun instructiekracht op dit vlak te vergroten. Uit onderzoek blijkt immers dat, naarmate het vertrouwen in de eigen instructiekracht van leerkrachten toeneemt, ook de schrijfresultaten van leerlingen toenemen (De Smedt, Van Keer & Merchie 2016). Het is dus belangrijk dat leerkrachten, bijvoorbeeld door training of begeleiding, vertrouwen krijgen in hun didactisch handelen (Graham et al. 2001). Dat vertrouwen kan slechts ontstaan wanneer leerkrachten adequaat opgeleid zijn, inzicht hebben in effectieve didactische strategieën en geleerd hebben om deze toe te passen. Het onderzoek beoogt daarbij een drieledige outcome die voor het werkveld ter beschikking gesteld zal worden via de bestaande SOS-website. Ten eerste wordt er een verdiepend luik voorzien om, onder meer in de vorm van een kijkwijzer, de kwaliteitskenmerken van krachtig modelen toe te lichten. Sterke praktijkvoorbeelden illustreren de verschillende vormen van modelen.

Tot slot wil dit project een (hybride of online) professionaliseringstraject ontwerpen. Videocoaching staat in dat trajct centraal, als sterk instrument voor professionalisering. Een videocoachingstraject laat immers toe om theoretische inzichten te koppelen aan (de reflectie rond) het concreet handelen in de praktijk. Het versterkt niet enkel de competenties van leraren, maar bevordert ook de reflectiecultuur in de school en zorgt ervoor dat leerkrachten door het bekijken en bespreken van elkaars beeldmateriaal een gemeenschappelijke taal ontwikkelen voor het uitwisselen van ervaringen en voor het samen werken aan krachtig schrijfvaardigheidsonderwijs.